تاريخ شيعه، سرشار از افتخارات بسيار و تحولات چشمگير است؛ تحولاتي كه به دست عالمان متعهد و فرزانگان انديشمند پديد آمده است. در اين ميان به سده چهارم هجري برمي‏خوريم كه فتح‏الفتوح تاريخ شيعي است. روزگاري كه مردي بزرگ و انديشمندي سترگ "دايرةالمعارفي جامع" از معارف اسلامي تدوين كرد كه نزديك به پنجاه سال، پرچمدار عرصه‏هاي علمي، فكري و فرهنگي مسلمين گرديد. سرانجام كار به جايي رسيد كه دوست و دشمن زبان به تمجيد او گشودند و قلم به تعريف او برگرفتند و او را "مفيد" لقب دادند. محمدبن محمد بن نعمان معروف به شيخ مفيد در يازدهم ذيقعده سال 336 ق در بغداد به دنيا آمد. از آنجا كه پدر محمد شخصي پارسا و مذهبي بود و به تعليم و تربيت اشتغال داشت، شيخ مفيد در ابتدا به ابن المعلّم ملقَّب گرديد. او از كودكي به فراگيري علوم اسلامي روي آورد و هوش و استعداد سرشاري از خود نشان داد به طوري كه قبل از دوازده سالگي از برخي محدّثان، روايت اخذ كرده و از استاد خويش، شيخ صدوق، در قبل از بيست سالگي حديث شنيده است. شيخ مفيد همچنين از محضر درس استادان بزرگ عصر از جمله: علي بن عيسي رمّاني، جعفر بن محمد بن قولِوِيه و محمد بن عمران مرزباني بهره برد و به مقام والايي در فقه، كلام و ادب دست يافت. جاذبه فوق‏العاده و پشتكار فراوان شيخ مفيد، موجب گرايش فاضلان بسياري به حوزه درس وي گرديد و باعث تاليف آثار گران‏بها و ارزشمند شد. شيخ مفيد از يك‏سو، گروه بي‏شماري از دانشمندان مذاهب مختلف را تربيت نمود و مشعل‏هاي فروزاني چون سيد مرتضي، سيد رضي، شيخ طوسي و نجاشي و ده‏ها نفر را تحويل حوزه‏هاي علمي وديني داد و از سوي ديگر قلم به دست گرفت و با اين سلاح برق‏آسا و ژرف، تحولي بهنگام، ايجاد كرد. تاليفات شيخ مفيد را تا دويست كتاب گفته‏اند كه شرح عقايد صدوق، المُقَنَّعَه، الاعلام، امالي، ارشاد و ده‏ها اثر گرانبها از آن جمله‏اند. شيخ مفيد از جمله كساني است كه مورد اعتماد خاص حضرت ولي عصر(عج) بوده و نامه‏هايي از جانب امام مهدي(عج) براي شيخ ارسال شده است. بينش افروزي و دانش آفريني وي به همراه آگاهي از اوضاع دشمنان و اطلاع از جهان اطراف باعث شد كه او را سلسله جنبان نهضت فكري و علمي در قرن چهارم هجري كرد تا جايي كه در صحيفه‏هاي سبز مهدوي(عج) از جانب حضرت ولي عصر، برادر گرامي و استوار خوانده شد. سرانجام، شيخ مفيد اين رادمرد علم و عمل و اسوه تقوا و فضيلت در سوم ماه رمضان سال 413 ق در 77 سالگي به ديدار معبود شتافت و پس از اقامه نماز توسط سيدمرتضي، در حرم امام موسي كاظم(ع) در كاظمين به خاك سپرده شد.